नेपालको GenZ विरोध आन्दोलन २०२५: युवा माग र डिजिटल क्रान्तिको बाटो

सन् २०२५ को सेप्टेम्बरमा नेपालमा देखिएको GenZ आन्दोलनले देशको इतिहासमा नयाँ अध्याय लेखेको छ। काठमाडौं, पोखरा, चितवन, बिराटनगरलगायतका सहरहरूमा हजारौं युवाहरूले सडकमा उत्रेर भ्रष्टाचार, सामाजिक सञ्जाल प्रतिबन्ध, र आर्थिक अवसरको अभावविरुद्ध आवाज उठाए। #NepalGenZProtest र #YouthForChange ह्यासट्यागहरूले सामाजिक सञ्जालमा विश्वव्यापी ध्यान खिचेका छन्। यो आन्दोलनले नेपालको डिजिटल र सामाजिक भविष्यलाई कसरी परिभाषित गर्न सक्छ?

आन्दोलनको उत्पत्ति

सेप्टेम्बर ४, २०२५ मा सरकारले फेसबुक, इन्स्टाग्राम, युट्युब, एक्स र ह्वाट्सएपसहित २६ सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्महरूमा प्रतिबन्ध लगायो। यो प्रतिबन्धलाई सरकारले नियामक अनुपालना नगरेको कारणले औचित्य ठहर्‍यायो, तर GenZ ले यसलाई अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतामाथिको हमलाको रूपमा लियो। [स्रोत: द काठमाडौं पोस्ट, सेप्टेम्बर ८, २०२५] साथै, भ्रष्टाचार, बेरोजगारी (युवा बेरोजगारी दर २०% भन्दा माथि), र नेताहरूको परिवारको विलासी जीवनशैलीप्रति लामो समयदेखिको असन्तुष्टिले आन्दोलनलाई उग्र बनायो।

GenZ को मागहरू

आन्दोलनकारीहरूले स्पष्ट र दृढ मागहरू राखेका छन्:

• सामाजिक सञ्जाल प्रतिबन्ध हटाऊ: डिजिटल स्वतन्त्रता र अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको ग्यारेन्टी।
• भ्रष्टाचारमाथि कारबाही: उच्चस्तरीय भ्रष्टाचार काण्डहरूको स्वतन्त्र छानबिन र सजाय।
• रोजगारी सिर्जना: स्टार्टअप र प्राविधिक क्षेत्रमा लगानीमार्फत स्वदेशमै अवसर।
• शिक्षा सुधार: कौशल-आधारित र व्यावहारिक शिक्षाको विकास।
• नयाँ संवैधानिक ढाँचा: संसद् विघटन र नयाँ निर्वाचनको माग।

हिंसा र सरकारी प्रतिक्रिया

सेप्टेम्बर ८ मा काठमाडौंमा भएको प्रदर्शनमा प्रहरीले रबर गोली, अश्रुग्यास र पानीको फोहोरा प्रयोग गर्‍यो, जसमा कम्तीमा १९ प्रदर्शनकारीको मृत्यु भयो र ४०० भन्दा बढी घाइते भए। [स्रोत: अल जजीरा, सेप्टेम्बर ९, २०२५] यस हिंसाले प्रधानमन्त्री के.पी. शर्मा ओलीको राजीनामा निम्त्यायो, तर प्रदर्शनकारीहरूले यो पर्याप्त नभएको भन्दै थप सुधारको माग गरिरहेका छन्।

डिजिटल शक्ति र स्वदेशी समाधान

सामाजिक सञ्जालले यो आन्दोलनलाई तीव्र बनाए पनि विदेशी प्लेटफर्महरूमा निर्भरताले डाटा गोपनीयता र सूचना हेरफेरको जोखिम बढाएको छ। Lacspace ले प्रस्ताव गरेको NepalConnect जस्ता स्वदेशी AI-संचालित प्लेटफर्महरूले यस्ता समस्याहरूलाई सम्बोधन गर्न सक्छ।

Lacspace को दृष्टिकोण

Lacspace का संस्थापक एलन कर्ण भन्छन्:

“GenZ को यो आन्दोलन नेपालको डिजिटल र सामाजिक क्रान्तिको आधार बन्न सक्छ। स्वदेशी डिजिटल प्लेटफर्म र AI-संचालित समाधानहरूले युवाहरूलाई सशक्त बनाउनेछ र पारदर्शी भविष्य निर्माण गर्नेछ।”

निष्कर्ष

नेपालको GenZ आन्दोलन केवल सडकको प्रदर्शन होइन, यो देशको भविष्यको लागि युवाहरूको सपना र आक्रोश हो। यदि यो आन्दोलनलाई सही नेतृत्व र संगठन प्राप्त भयो भने, यसले नेपालमा दीर्घकालीन सामाजिक र आर्थिक परिवर्तन ल्याउन सक्छ। तर, असंगठित र हिंसात्मक बाटोले अस्थिरता निम्त्याउन सक्छ।

— लेख: एलन कर्ण, Founder of Lacspace